Willem Breuker Kollektief, Cd-box Out of the box, bloemlezing uit het totale oeuvre, BV Haast
Op de lagere school zei hij al dat hij componist wilde worden. Hij werd erom uitgelachen. Hij spijbelde om thuis naar muziek op de radio te luisteren. Later bij de klassikale muzieklessen was hij een kruk, hij was een beroerde leerling, want hij wilde niet luisteren naar wat anderen hem voorschreven. Uiteindelijk kon hij componeren en improviseren als de beste. Willem Breuker: muzikaal fenomeen en enfant terrible van de jazz en geïmproviseerde, moderne muziek.
Breuker was een voorloper, een avant-gardist. Hij maakte geen onderscheid tussen klassieke muziek en jazz. Muzikale grenzen en hokjes hebben nooit voor hem bestaan, toen al niet, in de jaren zestig. Hij richtte in 1967 samen met Misha Mengelberg en Han Bennink het ICP Orchestra op, dat ter plekke, in het moment, wilde componeren, improviseren. Instant composing noemden ze het. Breuker was ook betrokken bij het Orkest De Volharding, met Louis Andriessen. Door onenigheid en omdat hij een eigen koers wilde varen, ontstond in 1974 het Willem Breuker Kollektief. Dit ensemble functioneerde met gelijkwaardige rollen, democratisch, waarbij allen als solisten konden optreden. De gages werden gelijkelijk over de bandleden verdeeld. Wel was Breuker duidelijk de kapitein op het schip, zeker in muzikale zin, die vaak precies deed wat hij zelf wilde.
Het ensemble bestond tot en met 2012, Breuker was in 2010 al overleden. Omdat de toevoer van nieuwe stukken door de bandleider na diens overlijden stokte, werd het collectief opgeheven. Het was allemaal al met de betrokkenen besproken. 45 jaar heeft Breuker zijn stempel gedrukt op het Nederlandse muziekleven en ver daarbuiten en daarvan verschijnt nu de cd-box Out of the box, met elf cd's, die een bloemlezing vormen van al het werk vol klassiek, moderne gecomponeerde muziek, jazz, vrije improvisatie en theater- en circusmuziek.
De cd's zijn allemaal geremasterd, de opnames klinken daardoor helder, fris en goed gedefinieerd. Out of the box is uitgebracht op het eigen label van het collectief, BV Haast, waarop in de loop van de jaren tientallen albums verschenen. De cd's gaan vergezeld van een tekstboek met veel beeldmateriaal, met persoonlijke verhalen over Breuker, geschiedkundige en muzikale duiding plus uitgebreide toelichting en documentatie bij de stukken.
De serie opnames opent met de klassieker Driebergen-Zeist en eindigt met Happy end, een registratie van de afscheidstournee in 2012 met Loes Luca, die twee cd's beslaat. Naast die slotplaten zijn er twee cd's met de complete soundtrack van de film Faust, die nog nooit werd uitgebracht. In totaal is er bijna vier uur muziek die niet eerder beluisterd kon worden, de andere stukken zijn al vaker verschenen .
Bij beluistering valt op, dat sommige stukken weliswaar gedateerd klinken, maar dat veel de tand des tijds heeft doorstaan, daarvoor zit de muziek te goed in elkaar en is de grote creativiteit die eruit spreekt te doorslaggevend. Opvallend is de grote theatraliteit in het werk. Je moet nog steeds lachen om de ludieke vondsten en de absurde wendingen die de klanken nemen en als het ernstig wordt, hoed je dan maar. Breuker is nooit in de jaren zestig en zeventig blijven hangen, want hij heeft zichzelf altijd vernieuwd en stond altijd open voor nieuwe impulsen. Al vroeg kwam hij op de proppen met tango's en marsen. Je kan erover mijmeren hoe zijn muziek anno 2017 geklonken zou hebben. Wellicht zou hij er hiphop of broken beats aan toegevoegd hebben. Out of the box laat er sowieso geen misverstand over bestaan dat het Willem Breuker Kollektief een van de toonaangevendste en relevantste groepen in de Nederlandse muziekpraktijk is geweest. Breuker zelf was daarin ongetwijfeld een van de markantste figuren.
Willem Breuker Kollektief, Out of the Box, BV Haast, 69 euro, www.bvhaast.nl