Wilbert de Joode

Interview Wilbert de Joode, contrabassist, improvisator, dd 28 september 2016

"Beschouw het als een eerbetoon aan de geïmproviseerde muziek." In al zijn bescheidenheid sublimeert Wilbert de Joode het winnen van de Buma Boy Edgarprijs 2016. "Ik voel me er ongemakkelijk bij. Voor mij is spelen heel gewoon en niet iets waarvoor ik een speciale prijs verdien. Wel ben ik vereerd dat ik in verband wordt gebracht met Boy Edgar, die ik als een verbinder en inspirator zie."

Voor De Joode is de praktijk van improvisatie een levensvervulling. Als hij erover vertelt, formuleert hij net zo zorgvuldig als op zijn contrabas, die hem op al zijn wegen vergezelt. "Ik sta in de traditie van instant composing, zoals dat genoemd is door Misha Mengelberg. Het is de kunst van het ter plekke componeren, al dan niet zonder afspraken, met de energie van het publiek en de locatie als factor. Improvisatie is een geavanceerde manier van communiceren, waarbij vertrouwen, intuïtie en gelijkwaardigheid essentieel zijn."

"Sommigen halen hun neus hiervoor op en denken dat we zomaar wat doen. Dat is volkomen onterecht. Improvisatie vergt enorme instrumentbeheersing, een uitgebreid vocabulaire en een groot luistervermogen. Ieders inbreng behoeft muzikale inhoud. Dat vraagt om grote persoonlijkheden, zonder dat het ego prevaleert. Nieuwsgierigheid en het durven nemen van risico's zijn eigenschappen die hierbij van belang zijn"

"Het is voor mij een voorrecht dat ik dit aan jonge mensen door kan geven en met sommigen van hen het podium deel, zoals drummer Onno Govaert en gitarist Jasper Stadhouders. Momenteel is er veel belangstelling bij studenten die bij mij lessen willen nemen in improvisatie. Voor hen kan het heel confronterend zijn als ik ze erop wijs dat ze niet volledig in het moment zijn. Ik voel feilloos aan of ze verbinding hebben met wat ze spelen en spreek ze daarop aan. Het zijn altijd lange sessies waar geen ander lesmateriaal bestaat dan de muziek die in de leerling zelf ontstaat. Schitterend om daar aan te werken."

In het juryrapport van de Buma Boy Edgarprijs 2016 wordt De Joode een lichtend voorbeeld genoemd voor jonge muzikanten en een scharnierpunt tussen de pioniers en de nieuwe generatie. De jury roemt het luistervermogen, de reactiesnelheid, de muzikale wendbaarheid en de ideeënrijkdom van de bassist en wijst erop dat hij dit alles als autodidact door zelfstudie heeft gerealiseerd. 

Als onderdeel van de prijs mag De Joode zelf een programma samenstellen voor de avond van de uitreiking op 7 december in het Bimhuis. "Hier heb ik nachten van wakker gelegen. Ik kan een heleboel mensen niet uitnodigen met wie ik dolgraag zou spelen. Ik heb verschrikkelijk lang nagedacht. Uiteindelijk heb ik gekozen voor datgene wat op dit moment het beste vertegenwoordigt waar ik goed in ben, dat is improviseren vanuit het niets. Sommige dierbaren kon ik niet inpassen, ook omdat ik op de avond zelf onvoldoende tijd heb. "

"Er is één set van circa veertig minuten, dan de uitreiking, vervolgens pauze en dan afsluitend nog een set van veertig minuten. Er is dus maar weinig tijd en daarnaast heb ik besloten dat ik dicht bij mezelf wil blijven. Dat is zo bij het trio met Achim Kaufmann en Frank Gratkowski, met wie ik gedurende vijftien jaar zes albums gemaakt heb en dat steeds weer nieuw is. Ik dacht: dat moet er staan. Dat geldt ook voor het Ab Baars Trio, waarmee ik nog veel langer werk. Ab zorgt steeds weer voor een perfecte combinatie van compositie en impro. Ook tenorsaxofonist Tobias Delius wilde ik er graag bij hebben. Hij is een gulle, gevende speler en allesbehalve dwingend. Zijn frasering is bijzonder. Hij heeft de mooie kwaliteit dat bij stiltes de muziek doorgaat in de hoofden van het publiek. Ook jonge gasten wilde ik erbij betrekken, zoals  Onno Govaert en pianist Marta Warelis, die mooi kan fraseren. Onno heeft lichtheid en veel klank in zijn spel, hij neemt initiatief en maakt zich niet afhankelijk. Ada Rave waardeer ik om haar mooie toon en haar flow, zij is zich snel aan het ontwikkelen. Met tenorsaxofonist Peter Bergen wilde ik al langer spelen, zijn muzikale keuzes zijn verbluffend. Zijn spel kenmerkt zich door urgentie en reductie. Met slagwerker Michael Vatcher zit ik in veel groepen en heb ik een vertrouwensband na al het vele spelen. Hij vaart nooit op routine, speelt altijd in het hier en nu en staat volkomen open voor de opties en de kansen die de muziek biedt."

"Ik wil de avond beginnen met het trio Kaufmann/Gratkowski/De Joode. Dan volgt een trio met Peter Bergen en Michael Vatcher. Vervolgens speel ik een bassolo met de vijf blazers achter me. Na de pauze spelen de drie drummers gezamenlijk, behalve Michael en Onno ook Martin van Duynhoven van het Ab Baars Trio. Ik wil niet alles dichttimmeren, maar Ab en Tobias samen lijkt me prachtig, net zoals het Ab Baars Trio met Marta Warelis. Van een samengaan van Achim, Ada en Onno verwacht ik een groot vormgevoel, waarbij instant composing de kern vormt. Het ligt voor de hand en het lijkt me mooi om een afsluitend stuk met zijn allen te doen. Ik ben hier nu al nerveus over. Ik ben eigenlijk een verwend kreng, want ik ben altijd uitgenodigd in andere groepen en heb nog nooit zelf een ensemble hoeven samenstellen."

"Het hele progamma lijkt me ontroerend mooi, alle deelnemers zijn grote persoonlijkheden en sterke karakters, zonder ego's, maar mét gemeenschapsgevoel en gelijkwaardigheid. Dat geldt overigens ook voor degenen die ik niet uitgenodigd heb, maar met wie ik veel heb samengewerkt en aan wie ik veel te danken heb, zoals Ig Henneman, Michiel Braam, Eric Boeren en Joost Buis. Ik slaap er slecht van dat ze er niet bij kunnen zijn. Het mooist blijft toch, om met één groep een hele avond te verzorgen, dat had ook gekund, maar daarvoor is het nu te laat. Zoals ik het nu heb samengesteld, verwacht ik een waanzinnige energie."

Ook onderdeel van de Buma Boy Edgarprijs 2016, is een tournee door Nederland in het voorjaar. De tour is gekoppeld aan de prijs, maar De Joode moet die zelf organiseren. "Ik ben daar slecht in. Daarom schakel ik hierbij Carolyn Muntz van Stichting Doek voor geïmproviseerde muziek in. (De Joode is medeoprichter van Doek, JJT). We hopen veel optredens binnen te halen. We spelen met mijn vaste trio met Onno Govaert en Jasper Stadhouders en betrekken daar Tobias Delius bij. Later treden we op met een trio waarin Onno en Marta Warelis plus Tobias. Het idee is dat we werken met kerntrio's plus gasten, zoals pianisten Kristján Martinsson en Kaja Draksler, trombonist Joost Buis, trompettist Eric Boeren en baritonsaxofonist Guiseppe Doronzo. Om het project te financiëren zijn er aanvragen bij het Fonds voor de Podiumkunsten en het Prins Bernhard Cultuurfonds de deur uitgegaan. Oscar Jan Hoogland, improviserend pianist en lid van Stichting Doek kwam met het idee om tijdens de tour solo-opnames van mij te maken en die uit te brengen. Behalve publiciteit is er dan ook weer een nieuwe soloplaat. Daar is het een heel goed moment voor. Ik hoop dat veel mensen komen luisteren; de gezamenlijkheid in deze muziek is echt een fenomeen en het is altijd een uniek en spannend avontuur. We staan allemaal ten dienste van het geheel. Dat geldt feitelijk voor al mijn werk."