Interview Susana Raya / singer / guitarist / composer / 18 januari 2018
De muziek van Spaanse Amsterdammer Susana Raya is een weldaad voor oren en ziel. Het is een oase van rust in een woestenij van verwarring. Haar klanken lijken een verbintenis te hebben met natuurgeluiden als het ruisen van wind en het golven van water, door de eeuwen heen beluisterd en ervaren door musici. Raya is oorspronkelijk klassiek geschoold, en studeerde jazzgitaar bij Maarten van der Grinten aan het Conservatorium van Amsterdam. Donderdag 18 januari staat ze met band in Het Bimhuis; haar album Wind rose is de basis voor het optreden; Van der Grinten heeft een ererol op gitaar.
Raya vertelt hoe ze in Amsterdam terechtkwam: “Ik studeerde klassiek gitaar en begon er spontaan bij te zingen. Toen bleek dat mijn stem goed bruikbaar was voor jazz, waarna ik jazzgitaar ging studeren in Cordova in Andalusië, en bleef zingen. Ik ontdekte Chet Baker, maar toen ik het duoalbum Nine stories van Jesse van Ruller en Maarten van der Grinten had gehoord was ik verkocht. Deze Nederlandse gitaristen bleken in Amsterdam les te geven en daar ging ik op af; Maarten werd toen mijn leraar. Dat hij er in het Bimhuis bij is, is voor mij erg emotioneel; hij is heel aardig en heeft me erg geholpen met componeren. Ik legde hem mijn songs voor en kreeg altijd advies. Als ik met hem speel, speel ik beter.”
Guitarist Jan Akkerman en bassist Steve Swalow zijn ook belangrijk in de muzikale ontwikkeling van Raya.
De Amsterdamse Akkerman is bewonderd en bespot, maar als hij de smaak te pakken krijgt, beginnen zijn collega's nog altijd te sidderen, of het nu gaat om pop, funk, rock of jazz, en misschien zelfs klassiek. Vlak de 77-jarige Swalow ook niet uit: als je als volwassen jazzmusicus aan hem denkt, voel je je een kleuter. Voor Raya was het een grote eer om met beide musici te werken: “Ik kwam in contact met Jan via mijn vriend, die als gitaarbouwer voor Jans gitaren zorgt. Jan hoorde mij en nodigde me uit voor de concertavond Jan Akkerman & friends in Koninklijk Theater Carré in 2012. Ik mocht daar vier of vijf eigen songs spelen; trompettist Eric Vloeimans speelde toen ook mee. De mensen hebben ervan genoten. Jan is mysterieus, maar hij heeft een hart van goud.”
“Omdat Steve gezag heeft en ik veel van hem dacht te kunnen leren vroeg ik hem of ik wat met hem mocht opnemen. Hij zei ja. Soms is de droom te groot en dan wordt hij waar. Steve leek een kantoorklerk ; hij was gewoon, aardig en bescheiden. We speelden het nummer The wind van Russ Freeman. We namen het op en dat was de basis voor Wind rose, het begon te lopen.”
“Wind rose is de naam van een eeuwenoud soort kompas dat gebaseerd is op de windrichting en door zeelieden wordt gebruikt. Ik houd van de zee, de oceaan; de natuur heeft zijn eigen sounds. De muziek leidt me. Op het album is ook een song Earth.”
Op Wind rose hoor je een mix met veel jazz, en ook Spaanse en Braziliaanse invloeden. Raya schreef voor het album eigen composities en teksten, en ze voegde Spaanse zinnen toe aan All I want van Joni Mitchell. In het Bimhuis komende donderdag wordt een berimbau gebruikt, dat is een Braziliaans instrument met één snaar aan een stok en een kalebas, zoals je in Afrika ook ziet. Het is een soort oervorm van de huidige gitaar. In Europa heb je de middeleeuwse luit, die ook Akkerman heeft bespeeld. De Arabische ud is daar een variant van. Als je gaat graven, kun je ver teruggaan in de tijd; de oorsprong van de gitaar zoals ook Raya die gebruikt ligt ergens in de oudheid.
Raya vindt het van grote waarde om kennis tot zich te nemen; ze is open en nieuwsgierig. “Ik heb vaak risico's genomen, en als iets dan lukt, is de bevrediging groot. Op het podium lijk ik zelfverzekerd en sterk, maar ik zit vol twijfels en heb steun nodig. Dat mensen wat in me zagen heeft me op weg geholpen. Geld is niet de weg naar geluk. Muziek is mijn leven en mijn gids.”