Interview Paul van Kemenade, saxofonist, componist, entrepreneur,
23 december 2018
Hij is net terug uit Zuid-Afrika. Feitelijk niets bijzonders voor altsaxofonist Paul van Kemenade, want zijn werkterrein beslaat de hele wereld. Zijn betekenis voor de Nederlandse jazz is moeilijk te overschatten: weinig instrumentalisten hebben zo'n herkenbaar en persoonlijk geluid als hij, zijn composities hebben diepgang en vormvastheid, hij heeft altijd andere stijlen en disciplines bij de jazz betrokken en begreep al in een vroeg stadium het belang van cultureel ondernemerschap. Het gezaghebbende Amerikaanse magazine Downbeat haalde bij bespreking van zijn album Close enough alle mogelijke superlatieven uit de kast. In Nederland won hij de Boy Edgar Prijs en werd hij geridderd. Momenteel loopt zijn festival Stranger than paranoia in Nijmegen, Tilburg en Amsterdam. Van Kemenade zit nu ook veertig jaar in het vak, en viert het jubileum met feestelijkheden en terugblikken. Onderdeel daarvan is een selectie uit zijn werk op vier cd's, uitgebracht op zijn eigen label Kemo. Het is vormgegeven als een luxe uitgevoerde box in beperkte en gesigneerde oplage, voorzien van een rijk geïllustreerd boek over zijn persoon en werk. Het complete pakket heeft de afmetingen van een elpee en draagt de titel Master of lyric.
Is dat niet misleidend, een elpeebox waar vier cd's in blijken te zitten?
“Ik kom uit het elpeetijdperk; ik luisterde aanvankelijk altijd naar elpees en jarenlang werd mijn werk alleen op vinyl uitgebracht. Later werd dat de cd. Omdat je bij een jubileum naar het verleden kijkt en het materiaal van de box ook teruggaat tot vroeger tijden, leek het me leuk om cd en elpee te combineren, en daarom ziet het er zo uit.”
Met honderden composities op je naam had je een groot oeuvre om uit te putten. Hoe kwam de selectie voor de box tot stand?
“Ik heb alles zelf gedaan en heb talloze stukken teruggeluisterd. Ik heb voor de gelegenheid zelfs weer een draaitafel aangeschaft om oude elpees te kunnen beluisteren. Het was een kwestie van scherpe keuzes maken, waarbij ik de diversiteit zo groot mogelijk heb gemaakt. Daarmee bedoel ik dat ik gekeken heb naar stijlen, bezettingen, composities en tijdperken.”
Albums op cd en vinyl zijn tegenwoordig meer een visitekaart of een prestigeobject en minder een bron van inkomsten voor artiesten. Hoe zie jij dat?
“Verkoop van cd's via de website en bij concerten is voor mij nog altijd belangrijk. Veel mensen vinden het leuk om iets fysieks in handen te hebben en een concreet aandenken te bewaren aan een concert. Voor mijn inkomsten zit het allemaal in de marge. Wel is het voor mij van waarde om mijn werk vast te leggen en me daarna weer te richten op nieuw werk. Het uitbrengen van cd's genereert ook media-aandacht en is een visitekaartje voor publiek en pers. Daarnaast wordt de ontwikkeling in mijn werk zichtbaar.”
Vind je zelf dat je de erkenning krijgt die je verdient?
“Dat vind ik een lastige vraag. Ik ben niet gauw ontevreden en ik ben blij met de aandacht die er is, hoewel het altijd beter kan. Het gaat met golfbewegingen. Ik besef dat ik deels afhankelijk ben van wat media en publiek vinden. Beloning met applaus doet altijd wat met me en ik vind het fijn als de pers over me schrijft. Het is voor mij ook niet alleen werk; muziek is een noodzaak en een uitlaatklep voor me.”
Wat is de rode draad in je carrière?
“Muziek is een internationale taal die uitstijgt boven culturen, het is een krachtig bindmiddel. Ik heb altijd culturen, stijlen en disciplines bij elkaar willen brengen. Verder heb ik altijd een voorkeur gehad voor rare bezettingen. Misschien nog wel het belangrijkste is mijn liefde voor improvisatie.”
Welke richting gaat de Nederlandse jazz volgens jou uit?
“Ik vind het momenteel allemaal erg aan de veilige kant, maar wil daarmee echt niemand beschuldigen en ik zie het ook niet overal en bij iedereen. Ik ben blij met iedereen die jazz beoefent en het gaat de goede kant op. Ik wil graag jonge musici inspireren en stimuleren om risico's te nemen, meer ballen te hebben, ondeugender te zijn en zelfs meer anarchie te tonen.”
Master of lyric, 4cd-box met geïllustreerd tekstboek, Kemo Records, 39,95 euro, http://www.paulvankemenade.com