Brad Mehldau interview

Interview Brad Mehldau, pianist & componist, 19 augustus 2015

Hij debiteert herhaaldelijk zenwijsheden en moet er zelf een beetje om lachen als hij er weer een noemt. Toch is het hem wel degelijk ernst. "Ik ben deel van een grote oceaan", zegt hij zonder blikken of blozen. Hij erkent ook ronduit dat hij geregeld mediteert als hij onderweg is. Pianist Brad Mehldau staat bewust in het leven en doet de dingen die hij moet doen. Of hij op zijn plaats is als componerend en uitvoerend musicus? Mehldau: "Ik bereik mijn bestemming altijd en tegelijkertijd kan die nooit bereikt worden." Zijn vakantie was veel te kort, maar hij is dankbaar voor het werk dat hij krijgt aangeboden. Binnenkort speelt hij in het land.

Er is in elk geval één Nederlander die hij goed kent, en dat is zijn vrouw Fleurine. Hij heeft de mogelijkheid om zijn netwerk in de Lage Landen fors uit te breiden, want hij woont met zijn gezin tegenwoordig in Amsterdam. Amerikaan Mehldau houdt van de Hollanders en de Hollanders houden van hem, hij is hier immens populair. De pianist wil niet generaliseren, maar hij ziet een overeenkomst met de Amerikanen, die vaak pragmatisch zijn en zich makkelijk aanpassen aan veranderingen. Mehldau: "Ik voel me hier net zo comfortabel als in The States. Het is een voorrecht om hier te wonen en een prima plek om kinderen op te voeden."

De pianist bedient het publiek in zijn nieuwe thuisland met een zevental concerten in november en begin december, van Groningen tot en met Maastricht. Het is onderdeel van een uitgebreide tournee in Europa, waarna hij in januari zes keer in de Village Vanguard in New York staat, een van zijn favoriete venues. "Ik toerde nog vaker voordat ik kinderen had, het is nu minder. Ik ben sowieso blij met het werk, daar ben ik eerlijk in. Ik heb nu een goede balans gevonden tussen thuiszijn en onderweg zijn."

Mehldau heeft nog een vooruitzicht: de release van zijn nieuwe box 10 Years solo live, in oktober en november. De box bevat een overzicht van tien jaar liveopnames van soloconcerten in Europa, uitgebracht op acht lp's, cd's en als download. In totaal zijn er negentien opnames die in vier thema's zijn onderverdeeld. Mehldau: "De box is niet een willekeurige verzameling van songs die ik door de jaren heen gespeeld heb, maar wil een verhaal vertellen, met een samenhangende opbouw. Ik ben hier behoorlijk opgewonden over en beschouw het als een mijlpaal in mijn carrière."

De weergave van de Europese concerten roept de vraag op of hij hier populairder is dan in de Verenigde Staten, zijn geboortegrond. Mehldau: "Ik zou niets kunnen zeggen over Europa in zijn geheel, het is zo'n groot verbreid gebied. Binnen landen zijn er al aanzienlijke verschillen. Ik heb verschillende relaties gelegd met het publiek in verschillende landen, of liever gezegd: steden. Parijs heeft me altijd hartelijk verwelkomd, Lissabon ook. Nu ik erover nadenk, geldt dat ook voor steden als Barcelona, Dublin en Londen."

De band met Amsterdam is inmiddels duidelijk. De pianist duikt af en toe in het Bimhuis op om collega's te zien en te spreken. Hij heeft een goede indruk van het aanbod en weet hoe de jonge lichting jazzmusici klinkt. "Ik heb erg veel vertrouwen in de nieuwe generatie, er zijn enorm veel goede geluiden tegenwoordig." Onlangs had hij zelf een optreden in het Bimhuis met zijn vrouw, zangeres Fleurine ."Dat was een hoop lol. Ik ben haar veel verschuldigd als het gaat om mijn bewustzijn over Braziliaanse muziek. Dankzij haar heb ik ook gewerkt met gitarist Jesse van Ruller en bassist Johan Plomp, zeer integere musici. In New York speelden Fleurine en ik met Syberen van Munster, een zeer sterke gitarist uit Holland. Onlangs checkte ik Sebastiaan van Bavel op YouTube, heel indrukwekkend. Ik houd erg van het spel van Joris Roelofs, vooral op klarinet. Met hem heb ik incidenteel gewerkt en dat gaat binnenkort wederom gebeuren. Ik pik er nu een paar namen uit, maar er zijn velen te noemen. De Nederlandse avant-gardebeweging is natuurlijk wereldberoemd, maar ik zie momenteel een sterke stroming die meer traditiegericht is, ik houd van beide."

Mehldau houdt dus van avant-garde en traditie, maar klassieke muziek, pop en moderne jazz liggen eveneens binnen zijn interessegebied. "Dat klopt, ik zou daar Braziliaanse muziek aan toe willen voegen, sinds ik Fleurine heb leren kennen. Afgezien daarvan ben ik met die andere stromingen opgegroeid sinds ik een klein jochie was. Al deze genres beïnvloeden mijn uitdrukkingsvermogen als ik iets speel. De muziek waar we van houden dragen we in ons hart en is gebrand in onze ziel. Als we het geluk hebben om muzikant te zijn, hoeven we dat alleen maar terug te geven op onze eigen persoonlijk manier. Datgene waar we op een onuitwisbare wijze van houden. In zekere zin is dat simpel, maar het is een levenslange taak." 

Mehldau heeft een rijk portfolio. Hij heeft gewerkt met orkesten en trio's, speelt solo en met drummer Mark Guiliana. Welke verschillende aspecten van zijn persoonlijkheid kan hij reflecteren in de verschillende vormen?         "Door te schakelen tussen afzonderlijke formats krijg ik bij het ene format frisse ideeën die ik kan toepassen bij het andere. De dingen die ik doe met Mark beïnvloeden mijn solowerk en iets wat ik solo doe, heeft effect op mijn trio. Mark is tien jaar jonger en ik ben me bewust van het leeftijdsverschil, in een positieve zin. Ik waardeer hem niet minder omdat hij jonger is. Sommige musici zijn al zeer volwassen als ze twintig zijn, Mark is zo iemand. Hij is opgegroeid met heel andere muziek, dat inspireert en beïnvloedt me alleen maar. We werken veel met elektronica, dat vind ik geweldig. Het biedt een enorm palet aan expressieve mogelijkheden. Het maakt me ook nederig, want ik weet er weinig van. Laatst hadden we een probleem met een bassynthesizer en er was niets wat ik eraan kon doen, erg frustrerend."

Uiteindelijk is Mehldau misschien nog wel op zijn sterkst als soloimprovisator, zoals vorig jaar bleek in het Concertgebouw Amsterdam. "Je lijkt Fleurine wel, die heeft ook voorkeur voor mijn solospel. Ik heb het gevoel dat het voor mij een manier is om mijn zeer persoonlijke emoties op een behoorlijk directe wijze uit te drukken. Ik kijk ook erg uit naar de soloalbums die straks uitkomen. Ik denk wel dat ze bieden wat jij zo waardeert. Het was geweldig om in het Concertgebouw te spelen, een hele eer."

Zijn improvisaties zijn zo interessant, juist omdat ze structuren en verhalen tonen. "Ik werk met structuren, die toegankelijk zijn voor een goede luisteraar. Het is eigenlijk een paradox, zoals een zenformule zegt: 'maak een structuur om de structuur te vergeten'. De structuur is als een huid die we afschudden als we werkelijk vrij zijn in de improvisatie. Voor wijdlopende improvisaties heb ik maar een betrekkelijk simpel thema nodig. Ook dit is een paradox, de beperkingen die ik mezelf opleg, maken een grotere vrijheid mogelijk. Als je altijd alle mogelijkheiden openlaat, kun je verlamd raken en zitten en nietsdoen. Jezelf beperken is de motor om jezelf in beweging te zetten. Dat zie je bij een componist als Beethoven, dat zie je ook bij iemand als Monk."

"Ik kan heel intuïtief werken, daardoor kan ik nieuwe muzikale ideeën ontdekken in het hier en nu. Als je dat echter te veel doet, krijg je de neiging om steeds datgene te herhalen wat goed voelt, waardoor je de intuïtie naar je hand gaat zetten. De intuïtie moet een tegenstem hebben, twee benaderingen die elkaar in evenwicht houden, zodat je niet in het een of ander  blijft steken. Om te voorkomen dat je in gemakzucht blijft hangen, moet je jezelf voortdurend bevragen: 'Wil ik dit echt? Ben ik zeker?' Dat gaat dan allemaal in een flits binnen een enkele frase, maar dit bevragen kan ook een proces van dagen, maanden, jaren zijn, micro en macro. Je ziet wel bij grote improvisatoren dat ze midden in een frase ineens van idee veranderen, omdat ze acuut beseffen dat ze op een verkeerd spoor zitten. Bij iemand als Wayne Shorter zie je dat sterk."

Mehldau lijkt altijd zo goed in balans, als persoon en musicus. Hoe ervaart hij dat zelf? "Toen ik jonger was leek het niet uit te maken of ik al dan niet in balans was, althans buiten de muziek. Ik leidde een extreem leven, zoals zovelen van ons als we jong zijn. Nu heb ik het gevoel dat de muziek en al het andere meer verbonden zijn met elkaar. De weg wordt nauwer, het pad wordt helderder. Ik dacht altijd dat muzikale keuzes konden dienen als model voor andere keuzes. Maar omgekeerd zag ik dat niet, nu wel. Er is geen scheiding meer. Als je jonger bent heb je de neiging om met jezelf geobsedeerd te zijn. Later lost dat op en kan je zoiets als dankbaarheid ervaren. Uiteindelijk reflecteert dat ook je muzikale expressie. Dat is mijn waarheid, in ieder geval op dit moment."