Bimhuis veertig jaar

Viering Veertigjarig Bestaan Bimhuis Amsterdam / oktober 2014

"Bimhuis is the best / we've been to other places / but Bimhuis is the best / it's really the greatest jazz venue in the world." Artistiek directeur Huub van Riel vindt het zelf een beetje gênant, maar toch memoreert hij de woorden die Ethan Iverson van The Bad Plus zong bij hun laatste optreden in de Amsterdamse jazzzaal. Van Riel met zijn internationale netwerk kan met recht zeggen dat het Bimhuis in het buitenland nog hoger aangeslagen wordt dan in eigen land. Artiesten van New York tot Tokyo roemen gastvrijheid, kosmopolitische uitstraling, akoestiek, technische geavanceerdheid en horeca van de concertzaal. Professionaliteit en een informele sfeer vormen een ijzersterke combinatie. Vanaf oktober is er een groot en belangrijk programma jubileum.

Van Riel is trots op zijn medewerkers. Jazzism pikte er twee gezichtsbepalende professionals uit en sprak ook hen over hun bevlogenheid. Horecamanager Leonde Vermeulen Naayen dankt haar interesse voor jazz aan een vriendje, dat thuis was in het genre. Hij nam haar mee naar het Bimhuis en toen zij het gebouw zag, was zij verkocht. Toen er een plek vrij kwam in het café-restaurant van de jazzzaal, solliciteerde zij, met haar horecaervaring. Enkele jaren later werd zij leidinggevende. Geluidstechnicus Marijn Philippona nam in 1991 het initiatief om een eigen stageplaats voor de HTS te creëren, trok de stoute schoenen aan en stapte het Bimhuis binnen. "Ik hield als kind al van jazz en ontmoette binnen één week verschillende mensen die bij het Bimhuis werkten en me daar konden introduceren." "In die tijd was het Bimhuis vrij ongeregeld. Functies liepen door elkaar. Op mijn eerste dag als stagiair wilde de dienstdoende technicus me leren hoe ik de handdoekrollen moest verwisselen. 'Hier kom ik niet voor', riep ik uit."

Het Bimhuis viert vanaf oktober zijn veertigjarig bestaan. Er komt dan een hemelbestormend mooi programma, met tientallen grote namen. Van Riel loopt wat hoogtepunten van het programma door: "David Kweksilber Big Band speelt een grote rol in het jubileum. Zij zijn een vaste bespeler en zijn typisch voor Amsterdam met hun mix van impro en hedendaags klassiek. Kaja Draksler is een jonge, briljante naam van de laatste jaren. Ik ben erg blij met Craig Taborn, die beschouw ik als een van de grote pianisten van nu. Belangrijk onderdeel van de feestelijkheden is City Links. Het Bimhuis wil de komende jaren zijn banden met steden als Berlijn, Londen en Chicago versterken, wat ingezet wordt met een programma met musici uit Londen, gecureerd door oudgediende Evan Parker. Het duo Benjamin Herman en Anton Goudsmit is de uitkomst van een prikkelend gesprek met zijn drieën, waarvoor de combinatie Lee Konitz met Billy Bauer uit 1949 model stond. Ook heel bijzonder is de bijdrage van gitarist Joe Morris, hier minder bekend, maar zeer invloedrijk. Hij is de mentor van Mary Halvorson, die uiteraard ook van de partij is."

Ook een belangrijke deelnemer aan het programma is saxofonist/componist Steve Lehman, die met zijn octet zal aantreden. "Ik beschouw hem als een essentiële musicus ", zegt Van Riel. Nederlands beroemdste componist Louis Andriessen bezocht het vorige concert van Lehman. Van Riel: "Toen ik Louis aan de musici wilde voorstellen, had hij zichzelf al geïntroduceerd. Tot groot genoegen van Steve, want die is een groot bewonderaar van Louis. Zodra het concert was afgelopen, stonden ze samen gebogen over een partituur. Steve dacht dat hij twee eendere sets voor verschillend publiek zou spelen, wat in Amerika gebruikelijk is, en had onvoldoende repertoire. In de tweede set bracht hij toen deels dezelfde nummers, in nog voortreffelijker uitvoeringen."

Er zijn niet alleen concerten bij het jubileum. Uit het jaren oude archief worden cd's samengesteld, compilaties met verrassende combinaties van uitzonderlijke concerten. Veel van het materiaal is een aanvulling op wat al verkrijgbaar is. Een speciaal album zal gewijd zijn aan pianist Guus Janssen en een ander aan The Ex. Ook is er aandacht voor beeld bij de feestelijkheden. Er worden series vertoond van films en video's, onder andere over de geschiedenis van het Bimhuis. Dan is er de introductie van Bimradio op internet, met live broadcasting en on demand streams. Ten slotte zijn er exposities in het Bimhuis en de Openbare Bibliotheek, De Kring en De Engebewaarder, en komen er lezingen van vooraanstaande musici. De totale programmering is nog niet rond en zal het hele komende seizoen duren. Van Riel stelt: We willen vooral vooruitkijken en niet zozeer terugblikken."

Toch kan een jubileum niet ontkomen aan een kijkje in het verleden. Even kort dan. Van Riel is niet helemaal een man van het eerste uur, maar hij zat er toch dicht op. "Het was de tijdsgeest. 1974. De Beroepsvereniging voor Improviserende Musici (BIM) was opgericht en de betrokkenen zochten een plek om hun muzikale plannen te verwezenlijken. Er was een kleine subsidie. Het legendarische verhaal gaat, dat ieder van de initiatiefnemers claimt dat hij de locatie, een voormalige meubelshowroom aan de Oude Schans, bedacht en gevonden heeft. Dat waren Misha Mengelberg, trombonist Willem van Manen, bassist Arjen Gorter, Hans Dulfer, Willem Breuker en wijnkenner Henk Elzinga. In die begintijd werd de programmering door de musici gedaan, Henk deed het café. Essentieel is dat er een beweging van zelforganisatie was ontstaan. Alles was extreem informeel, alles moest worden uitgevonden. Een jaar later kwam ik erbij vanuit De Kroeg, waar ik jazz programmeerde. Ik viel eerst in en ben nooit meer weggegaan."

Philippona en Vermeulen benadrukken dat Bimhuismedewerkers lang in de organisatie blijven en dat de collegialiteit groot is. Vermeulen: "Alle collega's hebben wel wat met muziek, sommigen zitten op het conservatorium, sommigen zitten in bands." De horecamanager heeft een veelzijdige baan: dagelijkse leiding, overleg, catering, verhuur, dagelijks overleg met chefkok en gastheer Edwin Takens. "De lijnen zijn kort." "Tijdens de concerten is de bar open, die wordt dus altijd bemand. Het wil wel eens voorkomen dat iedereen naar de zaal snelt, omdat de boel daar op zijn kop staat. Bij Kenny Garrett stonden de mensen op het podium te dansen." Vermeulen heeft talloze memorabele concerten gezien, ze noemt The Bad Plus en Roy Hargrove. Die wil nog weleens geestverruimende middelen innemen. Merkt Vermeulen weleens wat van drugsgebruik? "Daar weet ik niets van." Van Riel: "Het was in de jaren zeventig anders, maar een huisdealer hebben we nooit gehad. Het is nu braver."

Soms duikt het middelengebruik nog op. Het was opvallend dat Hargrove onlangs in het Bimhuis even de coulissen indook en herboren terugkwam. Na een vrij magere vertoning, speelde hij vervolgens prachtig. Ook is er het verhaal van de geniale gitarist Jimmy Rosenberg, die jarenlang met een drugsverslaving kampte en van wie nu al jaren niets meer gehoord is. Bij zijn zoveelste comeback droeg hij in het Bimhuis een dikke winterjas en viel het instrument bijna uit zijn handen. Nog zo'n duister geval was een optreden van bassist Jaco Pastorius midden jaren tachtig. Gitariste Corrie van Binsbergen is een van de musici in het bestuur van het Bimhuis en is frequente bespeler. Zij beleefde een desillusie toen zij haar held Pastorius ladderzat op het podium zag wankelen. "Ik herinner me dat er na afloop een baksteen door de ruit ging." In plaats van de geliefde kunstenaar te zien in al zijn glorie, zag ze iemand die zijn collega's bedreigde. "Gelukkig heb ik vooral dampende concerten meegemaakt en heb ik geweldige herinneringen, ook aan het oude Bimhuis. Toen ik er in 1999 de Boy Edgarprijs kreeg uitgereikt, was dat een hoogtepunt."

Daar zorgt het team van tien technici voor geluid en licht steeds weer voor. Philippona is een van hen. Zij is blij met de apparatuur waarmee ze werkt en met de zaal. "Op de Oude Schans hadden we voor die tijd al goede spullen en een goede akoestiek, dat is nu nog veel beter. Vroeger waren de technici multi-inzetbaar. Op de gekste tijden reden we musici van Schiphol naar het hotel en het Bimhuis en vice versa, zorgden voor koffie in de kleedkamer en betaalden artiesten uit na het concert. Nu houd ik me bovenal met geluid bezig."

 Van Binsbergen is ook zeer positief over de huidige zaal. Zij speelt er vaak, onder meer jaarlijks met Het Brokkenbal en Brokken Festival. Haar frappeert de intimiteit enerzijds en de wereldse uitstraling anderzijds. Volgens Philippona zijn artiesten vaak opgetogen over de nabije opstelling van het publiek, de indeling van de zaal, de technische mogelijkheden en de akoestiek. 

Dat zijn ze zeker ook over de Horeca en de Chef Kok  in het Bimhuis. Vermeulen:"Als artiesten een lange tour achter de rug hebben, komen ze hier in een warm bad. Wij hebben geen last van veeleisende artiesten en ontvangen alleen maar lof. Ze zijn altijd blij en vriendelijk. We zorgen dan ook goed voor ze."